بیش از ۲۰۰۰ گونه گیاه دارویی در ایران تولید می شود که بیش از ۵۰ نوع آن به دلیل رقابت بالاتر در بازارهای بین المللی برای صادرات مناسب است. یکی از پرفروش ترین نوع این گیاهان ارزشمند که کمتر به آن توجه شده است، گیاه آنغوزه می باشد. در این مقاله می خواهیم بدانیم گیاه آنغوزه چیست و چه فوایدی دارد؟ همچنین خرید و فروش عمده گیاه آنغوزه به چه صورت می باشد.
سهم ایران در تجارت گیاهان دارویی
ایران در پرورش گیاهان دارویی پتانسیل های بسیار خوبی است و به دلیل پتانسیل بالای توانایی های تولیدی در این زمینه، باید توجه بیشتری را به خود جلب کند. ایران می تواند با جذب سرمایه گذران داخلی و بین المللی، صادرات گیاهان داروی از جمله گیاه آنغوزه را چندین برابر کند.
فصل برداشت آنغوزه از سال چهارم یا پنجم بستگی به رشد گیاه به مدت سه تا چهار ماه از تیر تا مهر به طول می انجامد و در هر هکتار حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم صمغ به دست می آید. آنغوزه خراسان از نوع شیرین است.
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام های آنها حاوی ماده موثره هستند. این ماده که کمتر از ۱٪ از وزن خشک گیاه را تشکیل می دهد، دارای خواص دارویی است که بر موجودات زنده تأثیر می گذارد.
ایران با تنوع آب و هوایی بسیار بهتر از اروپا، در حال حاضر فقط ۶۰ تا ۹۰ میلیون دلار تجارت جهانی داروهای گیاهی دارد. شایان ذکر است که مصرف گیاهان دارویی در بازار داخلی کم است زیرا سرانه مصرف سالانه گیاهان در ایران ۲۵ گرم است. اما این سرانه در اروپا ۹۰۰ و در ایالات متحده ۲۵۰۰ گرم می باشد.
طبق گزارش جهانی رازیانه، زیره، آنیسون، گشنیز، کتیرا و آنغوزه از مهمترین اقلام صادراتی گیاهان ایرانی هستند.
آنغوزه چیست؟
گیاه Angoze ، یا رازیانه غول پیکر گونه ای از گیاهان از خانواده چتران است. این گیاه به نام Ferula assa-foetida نامگذاری شده است. این گونه معمولاً در ارتفاعات بالای ۱۰۰۰ متر و در اراضی خشک ، خشک و آهکی مناطق گرم آسیا رشد می کند.
آنغوزه گیاهی است بسیار با ارزش و نادر که تقریباً قدمتی هزار ساله دارد. این گیاه با ارزشهای دارویی و خواص فراوان در جهان با کیفیت های گوناگون خرید و فروش می گردد. صمغ آن به صورت کلی به دو دسته تلخ و شیرین تقسیم بندی می شود. در تمام دنیا از این صمغ در صنایع مختلف مانند:جواهر سازی برای چسباندن سنگ های گرانبها و عطر سازی استفاده می شود.
البته موارد استفاده این محصول خاص بسیار زیاد است و حتی میتوان از آن در صنعت غذایی استفاده نمود. مانند استفاده آن به عنوان ادویه های غذایی.
این محصول شگفت انگیز در برخی از نقاط دنیا و در بعضی از کشورها یافت میشود. خرید و فروش و صادرات صمغ آنغوزه میتواند بسیار سودآور باشد. در برخی از مناطق ایران نیز گیاه آنقوره رشد میکند. یکی از قطب های پرورش این گیاه، خراسان است که بهترین نوع آنغوزه را دارد.
آنغوزه شیرین که در این منطقه به وفور یافت می شود ارزش بسیار بالایی دارد و علاوه بر بخش داخلی، صادرات آن نیز توسط تجار ایرانی صورت می‌گیرد. این محصول را میتوان بصورت فله ای و بسته بندی بفروش رساند. قیمت هر کیلو آنغوزه مورد توجه تجار داخلی و خارجی قرار دارد و معمولاً آن را از تولید کننده ها دریافت می کنند.
عمده صادرات آنغوزه ایرانی به کشور هند می‌باشد که توسط شرکت های بازرگانی و تولید کنندگان انجام میشود. این نقطه از کشور دارای ثروت طبیعی است که اگر به آن بیشتر توجه شود می تواند رشد این گیاه چندین برابر شود.
گیاه آنغوزه بعد از برداشت باید فرآوری شود و بدست مصرف کنندگان عمده برسد. ولی متأسفانه اکثر این محصول به صورت خام به دیگر کشورها فروخته میشود. در صورتیکه می توان آن را در داخل ایران فرآوری کرد و بفروش رساند. این محصولات توسط کشاورزان ایرانی با رنج فراوان و زحمت بسیار، تولید میشود و با قیمت کمی بصورت خام به کشورهای خارجی فروخته میشود.
چگونگی کشت آنغوزه
در ایران چهار گونه آنغوزه داریم که به دو نوع صمغ آنغوزه تلخ و شیرین تقسیم می شود. نوع تلخ آن در کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و فارس برداشت می شود.
در خراسان آنغوزه شیرین تولید می شود که در واقع از محبوبیت بیشتری برخوردار است. همچنین قیمت آن نسبت به صمغ آنغوزه تلخ عمده صادراتی نیز بالاتر می‌باشد.
عمده تولیدات آنغوزه در نیشابور ، کوه سرخ، درگز ، قوچان و بخشی از حاشیه های مشهد است. فصل برداشت آنغوزه ماه های تابستان است. همزمان که این محصول را کشاورزان برداشت می کنند برای همان سال باید کشت و محافظت را هم انجام دهند.
آنغوزه از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان با خواص فراوان است. گیاه تولید کننده آنغوزه به نام‌های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته ای بزرگ، علفی و چند ساله است. ارتفاع آنغوزه گاهی به ۲/۵ متر می‌رسد. ساقه گیاه نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است. برگ‌های قاعده بزرگ و ضخیم هستند؛ به طوری که طول آنها تا ۶۰ سانتی متر می‌رسد.
گل‌های گیاه آنغوزه به زنگ زرد هستند و به صورت گل آذین چتری در انتهای ساقه قرار می‌گیرند. این گیاه دارای میوه های بیضی شکل است که به رنگ قهوه ای تیره می باشند. از ریشه یا ساقه این گیاه بر اثر تیغ زدن ماده ای به آنغوزه به دست می‌آید. این گیاه در ایران (استان خراسان، بلوچستان، کرمان و نواحی جنوبی) وجود دارد.
خواص و فواید دارویی آنغوزه
آنغوزه به عنوان یک گیاه دارویی شناخته می شود که خواص فراوانی دارد. برخی از خاصیت های مهم این گیاه را در اینجا آورده ایم.
- برطرف کننده بلغم است.
- هضم کننده غذا است.
- محرک نیروی جنسی است.
- کاهش دهنده فشار خون است.
- ادرارآور و ضد سوزش ادرار است.
- جهت درمان تب از این گیاه استفاده می شود.
- درمان کننده امراض سینه از جمله آسم است.
- جهت درمان درد کمر و مفاصل استفاده می شود.
- برای درمان ذات‌الریه، برونشیت و سرفه و سرماخوردگی به کار می‌رود.
- درمان کننده برخی بیماری ها از جمله رماتیسم و نقرس و سیاتیک است.
خواص آنغوزه برای مو
آنغوزه یا آنقوزه دارای خاصیت مرطوب‌کنندگی و درخشان کنندگی برای موها است. به دلیل داشتن این خواص برای انواع موی خشک و آسیب دیده مناسب است.
از شیره آنغوزه می توان در تهیه انواع ماسک برای مو استفاده کرد. می توان آن را با انواع روغن، بادام، نارگیل و یا زیتون مخلوط و به ساقه ی مو مالید. اینکار به شادابی موها و از بین رفتن خشکی مو کمک می کند.
کارخانه‌های تولید شامپو نیز از این محصول در تولیدات خود استفاده می کنند و آنغوزه را بصورت عمده خریداری می کنند.
خواص آنغوزه برای پوست
آنغوزه علاوه بر خواص فراوانی که گفته شد برای پوست بسیار مناسب است. آبرسان قوی و اکسیژن رسان به پوست است. می توان آن را به عنوان یک ماسک صورت با گلاب ترکیب و استفاده کرد. این ماسک می تواند جهت روشن شدن و از بین برنده جای جوش و لک و آکنه مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین از این ماده در تهیه انواع کرم دست و صورت می توان بهره برد زیرا دارای خاصیت ضد التهابی می باشد.
خواص آنغوزه برای فشار خون
آنغوزه حاوی کومارین است و کومارین به بهبود جریان خون و جلوگیری از تشکیل لخته خون جلوگیری میکند. این محصول با اثر گذاشتن بر رقیق شدن خون میتواند موجب کاهش فشار خون شود.
خواص آنغوزه برای زنان
استفاده از آنغوزه بلافاصله پس از زایمان به زنان کمک میکند تا از ابتلا به هر انواع عفونت در امان بمانند. از دیگر خواص آنغوزه برای زنان این است که موجب تنظیم سیکل قاعدگی شده و ترشحات ادراری را درمان میکند. همچنین این ماده خاصیت ضد بارداری دارد.
خواص آنغوزه برای دندان
از دیگر خواص آنغوزه برای دندان می باشد که تسکین دهنده ی درد است. می توان از این ماده به همراه آب و جوشاندن آن جهت درمان و تسکین درد دندان استفاده کرد. این ماده خاصیت ضد عفونی کننده هم دارد و با شستن دهان با این محصول می توان بوی بد دهان را نیز درمان کرد.
همچنین قرار دادن تکه‌ای آنغوزه روی دندان موجب تسکین دندان درد حاصل از پوسیدگی دندان میشود.
درمان گزیدگی نیش حشرات با آنقوزه
درمان گزیدگی و نیش حشرات از دیگر خواص آنقوزه است. گیاه آنغوزه برای گزش و نیش حشرات به عنوان یک پادزهر عمل می کند. برای درمان نیش حشرات و گزیدگی به کمک آنغوزه، این داروی گیاهی را مانند یک پماد بر روی محل گزیدگی بمالید.
موارد منع مصرف آنغوزه چیست؟
زنان باردار و مادران شیره ده و همچنین کودکان نباید از گیاه آنغوزه مصرف کنند.